Centrum Badań Kosmicznych PAN

tel. (+48) 224-966-200
Menu

Projekty

Wielkie Bombardowanie w Układzie Słonecznym: kratery uderzeniowe, problem dostarczania substancji lotnych

Według tzw. modelu nicejskiego (ang. Nice model), opublikowanego w 2005 r., zasadnicza modyfikacja orbit planet-olbrzymów w Układzie Słonecznym miała miejsce około cztery miliardy lat temu. To spowodowało rearanżację struktury Układu Słonecznego. Zewnętrzny dysk lodowych planetozymali, o łącznej masie około 20-50 mas Ziemi, został rozproszony przez migrujących na zewnątrz lodowych gigantów (Urana i Neptuna). Ponadto, orbity obiektów z Pasa Planetoid znajdującego się w obszarze pomiędzy orbitami Marsa a Jowisza zostały silnie zaburzone, tak że planety ziemskie były w pewnym okresie bombardowane zarówno przez planetoidy, jak i lodowe planetozymale. Ten okres nazywamy Erą Wielkiego Bombardowania (ang. Late Heavy Bombardement, dalej: LHB). Obserwacje sugerują istnienie takiego maksimum w kraterowaniu Księżyca, do którego – jak się przypuszcza – doszło ok. 4 miliardy lat temu.

Około 2010 r., dominowało przekonanie, że bombardowanie to spowodowane było głównie lodowymi planetozymalami, tj. obiektami tego samego rodzaju, co jądra komet. W CBK utworzono zespół z zamiarem szczegółowego zbadania, w jaki sposób to kometarne bombardowanie wpłynęłoby na Merkurego, Ziemię i Marsa oraz Księżyc. Szczególnym aspektem w tym zagadnieniu było pochodzenie wody na Marsie, ponieważ czerwona planeta mogła zostać uformowana jako suchy obiekt, i zbierać wodę dopiero potem, głównie podczas LHB. W skład zespołu weszło 15 osób z 6 instytutów, 4 krajów, w tym 10 osób z CBK oraz koledzy z Kopenhagi, Nicei, Rzymu i Warszawy.

Opracowaliśmy numeryczną metodę obliczania minimalnej odległości między orbitami planet i orbit komet, i wykorzystaliśmy to do wyprowadzenia statystycznych wskaźników zderzeń za pomocą symulacji Monte Carlo. W tym celu, orbity próbki 100 000 komet były dokładnie śledzone przez prawie milion lat poprzez całkowanie numeryczne w modelu Układu Słonecznego uwzględniającym zaburzenia planetarne. Obliczenia te pozwoliły na oszacowanie prawdopodobieństwa zderzenia komet z obiektami planetarnymi.

Badania te owocowały szerokim wachlarzem wyników. Wykazaliśmy, że obecne modele fizycznej ewolucji jąder komet nie dają dobrego dopasowania między obserwowanym rozkładem nachylenia orbit komet z rodziny Jowisza, a tym przewidywanym w drodze ewolucji długookresowej. Szybkość przechwytywania niezbędna do utrzymania rodziny Jowisza w stanie stacjonarnym wymaga stosunkowo małej masy populacji źródłowej w tzw. Dysku Rozproszonym. Doszliśmy również do wniosku, że impaktory typu planetoidalnego zdominowały wzmożone kraterowanie Księżyca i planet w okresie LHB, co sugerują również dowody geochemiczne. Co więcej, dostarczanie w okresie LHB na Ziemię i Marsa substancji lotnych przez komety okazało się znacznie mniejsze niż szacowane zapasy wody na tych planetach.

W kolejnym przeglądzie bilansu wodnego na młodym Marsie doszliśmy do wniosku, że większość wody została dostarczona prawdopodobnie przez zbłąkane planetozymale w okresie przed uderzeniem Księżyca w Ziemię. Odpowiednim wydarzeniem o mniejszej skali na Marsie, powodującym również znaczną utratę wczesnej wody, jest wciąż hipotetyczne wydarzenie prowadzące do utworzenia być może basenu uderzeniowego Borealis. Co więcej, wykazano, że komety kilometrowych rozmiarów, które zasiedlałyby dysk zewnętrzny aż do ery LHB, nie przetrwałby potem w wyniku licznych kolizji. Jest to wniosek będący w jawnym konflikcie z pierwotną naturą komet. Rozwiązanie tego dylematu najprawdopodobniej powinno polegać na zmianie harmonogramu planetarnej rearanżacji zawartym w modelu nicejskim. Obecnie sądzi się, że planetarna migracja zaszła już w pierwszej 1/10 czasu jaki upłynął od powstania planet do przewidywanego czasu zajścia LHB.

Aplikacja ogólnodostępna stworzona w ramach projektu: http://moid.cbk.waw.pl/. Jest strona internetowa za pomocą której można policzyć MOID między dwoma eliptycznymi orbitami. MOID (ang. Minimum Orbit Intersection Distance) jest parametrem stosowanym w astronomi do oceny potencjalnych bliskich zbliżeń oraz kolizji między dwoma ciałami niebieskimi, w szczególności między Ziemią a planetoidą. Parametr ten jest zdefiniowany jako odległość między dwoma najbliższymi punktami znajdującymi się na orbitach oskulacyjnych dwóch ciał niebieskich.

Kierownik projektu: Hans Rickman
Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki
Okres realizacji
: 13 grudnia 2011 – 12 grudnia 2014
Strona www: http://moid.cbk.waw.pl/

Przewiń do góry