Centrum Badań Kosmicznych PAN

tel. (+48) 224-966-200
Menu

Radioteleskop LOFAR

LOFAR, czyli LOw Frequency ARray, to interferometr radiowy, obserwujący w zakresie bardzo niskich częstotliwości. Obecnie funkcjonuje kilkadziesiąt stacji LOFAR w różnych krajach, najwięcej w Holandii, gdzie powstał pomysł budowy takiego interferometru, ponadto w Niemczech, Francji i Wielkiej Brytanii, a ostatnio również w Polsce. W Polsce wybudowane zostały trzy stacje: w Bałdach (Olsztyn), w Borówcu (Poznań) oraz w Łazach pod Krakowem. Wszystkie te stacje należą do ogólnoeuropejskiej sieci ILT (International LOFAR Telescope), tworząc wraz z pozostałymi stacjami interferometr wielkobazowy. Duże odległości między poszczególnymi stacjami zwiększają znacznie zdolność rozdzielczą instrumentu, nawet o kilkaset razy więcej niż rozdzielczość, jaką dysponują obecnie działające radioteleskopy. Pojedyncza stacja składa się z dwóch pól antenowych – łącznie 192 anteny. Połowa dedykowana jest na prace w niskich częstotliwoścciach (LBA, Low Band Antenna), a dokładnie od 10 MHz do 90 MHz. Drugie pole antenowe (HBA, High Band Antenna) dedykowane jest wyższym zakresom częstotliwości: 110-250 MHz.

LOFAR jest narzędziem unikatowym zarówno pod względem swojej konstrukcji, jak i możliwości. Anteny są dość proste w konstrukcji (i tanie!), ale nieruchome, w związku z czym sterowanie teleskopem jest kwestią tylko i wyłącznie softwarową. Wymaga to oczywiście dużych mocy obliczeniowych. Poza tym pasmo częstotliwości, w jakim LOFAR obserwuje, jest pasmem radiowym do tej pory najmniej zbadanym. Można zatem oczekiwać nowych odkryć, a co za tym idzie na pewno pogłębienia naszej wiedzy o przestrzeni okołoziemskiej. Zakres badań instrumentu jest niezwykle szeroki, obejmuje między innymi astrofizykę, kosmologię wczesnego wszechświata, problem formowania się planet, ewolucję gwiazd i galaktyk, badanie właściwości ośrodka międzygwiazdowego i badanie jonosfery.

Przewiń do góry